سید امیرحسین فقهی، رئیس پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای به مناسبت فرارسیدن نوروز ۱۴۰۳ ضمن تبریک آغاز سال جدید هجری خورشیدی و آرزوی قبولی طاعات و عبادات هموطنان در ماه مبارک رمضان تصریح کرد: عمده فعالیت‌های پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای در حوزه پژوهش است. دستاورد‌های ما در سال ۱۴۰۲ در این بخش بسیار گسترده بوده به‌طوری‌که در این مدت شاهد ۴۰ دستاورد شاخص بودیم که در نمایشگاه‌ها و رویداد‌های برگزار شده در طول سال ارایه شد.
رئیس پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای درباره عملکرد این معاونت گفت: عملکرد پژوهشگاه در سال ۱۴۰۲ را می‌توان در چند بخش دسته‌بندی کرد؛ در حوزه پژوهش‌محور عمده تلاش‌های ما معطوف به شتاب بخشیدن به دریافت نتایج موثر از پژوهش‌ها و توسعه همکاری‌ها با مراجع و مراکز پژوهشی و نیز رفع نیاز‌های پژوهشی صنعت بوده است.
وی تاکید کرد: حجم قرارداد‌ها یکی از شاخص‌های نشان‌دهنده میزان مراجعه صنعت به پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای است که روند افزایشی قرارداد‌های فی‌مابین صنعت و پژوهشگاه نشان‌دهنده هدفمند شدن فعالیت‌های پژوهشگاه در راستای توسعه همه‌جانبه سرفصل‌های گوناگون صنعت هسته‌ای است.
مهم‌ترین دستاورد‌های پژوهشی در سالی که گذشت
فقهی درباره مهم‌ترین دستاورد‌های پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای در سال ۱۴۰۲ توضیح داد: مهم‌ترین دستاورد‌های پژوهشی که در سال ۱۴۰۲ به آن دست یافتیم شامل ساخت رادیودارو‌های تشخیصی و درمانی برای انواع سرطان‌ها، تولید کیک زرد از اسیدفسفریک در مقیاس نیمه‌صنعتی در حوزه تامین مواد اولیه سوخت هسته‌ای، سامانه تصویربرداری یا پردازش داده‌ها، جدا سازی سزیم-۱۳۷ از محصولات شکافت، کشاورزی هسته‌ای و قارچ‌کش‌های زیستی است که بخشی از این دستاورد‌ها در سال گذشته رونمایی شد و به اطلاع ملت بزرگ ایران اسلامی رسید و بخشی دیگر از آنها نیز در جشن گرامیداشت روز ملی فناوری هسته‌ای در سال ۱۴۰۳ رونمایی و بهره‌برداری خواهد شد.
رئیس پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای ادامه داد: ما موفق شدیم از ایزوتوپ‌های دارای کاربرد پزشکی صنعتی موجود در نمونه‌های پرتودهی شده نیز استفاده کنیم و در سال‌جاری به این کار ادامه می‌دهیم، زیرا بشر در سال‌های گذشته توانسته کاربرد‌های فراوانی برای این ایزوتوپ‌ها پیدا کند و از این عناصر بسیار ارزشمند به‌خوبی بهره ببرد.
فقهی ادامه داد: افزایش همکاری با مراکز علمی و صنعتی مرتبط با صنایع هسته‌ای در داخل و نیز برقراری زمینه‌های ارتباط و همکاری علمی با مراکز آموزشی و پژوهشی در کشور‌های دارای فناوری صلح آمیز هسته‌ای جزو برنامه‌هایی است که در سال ۱۴۰۳ دنبال خواهد شد.
وی تصریح کرد: در حوزه اجرایی نیز دستاورد‌های بسیار ارزشمندی داشته‌ایم به‌طوری که پروانه چهار راکتور تحقیقاتی تحت مدیریت پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای پس از مدت‌ها از مرکز نظام ایمنی هسته‌ای کشور اخذ شد که باید از تلاش‌های صورت گرفته در این مرکز تشکر کنم، زیرا این مساله منجر به اطمینان خاطر بهره‌برداران راکتور‌ها خواهد شد.
وی عنوان کرد: تعمیرات اساسی راکتور تحقیقاتی شهید فخری‌زاده (راکتور تهران) پس از سال‌ها انجام شد که خوشبختانه بدین ترتیب کیفیت کار بهره‌برداری از این راکتور افزایش چشمگیری یافت. همچنین این آمادگی وجود دارد که به‌صورت پیوسته و در مدت زمان طولانی بتوانیم به شرکت‌ها و مجموعه‌های صنعتی که به فناوری پرتودهی نیاز دارند، خدمات ارایه دهیم.
حضور موفق متخصصان ایرانی در رویداد‌های علمی بین‌المللی
فقهی بیان کرد: در سال ۱۴۰۲ توانستیم حضور موفقی در سومین کنگره بین‌المللی دانشمندان جوان روسیه داشته باشیم و متخصصان ایرانی در این کنگره بسیار موفق ظاهر شدند و توسط مقامات روسیه از این افراد تقدیر و تشکر شد. این رویداد بین‌المللی بازتاب رسانه‌ای گسترده‌ای داشت و نیز گزارش‌هایی از ایستادگی مردم ایران و پیشرفت صنعت هسته‌ای در شرایط تحریم‌های سنگین و همه‌جانبه منتشر شد.
وی افزود: همچنین در سال ۱۴۰۲ همکاری‌های پژوهشی را با موسسات علمی کشور روسیه در زمینه توسعه فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای آغاز کردیم که ما به عنوان متولی امر موظف هستیم تا تمامی زیرمجموعه‌های سازمان انرژی اتمی ایران را در حوزه‌های تحقیقاتی در این همکاری بین‌المللی حمایت کرده و نیاز‌های پژوهشی آنها را برطرف کنیم. در حوزه ساخت رادیودارو‌ها نیز به توافقی دست یافتیم و امیدواریم در سال ۱۴۰۳ بتوانیم این توافق‌نامه‌ها را اجرایی کنیم و به دستاورد‌های ارزشمندی نه به عنوان خریدار فناوری بلکه به عنوان یک شریک فعالیت تحقیقاتی در همکاری با دانشمندان و متخصصان کشور روسیه دست یابیم.
فقهی تصریح کرد: همکاری‌های علمی پژوهشگاه در سطوح مختلف بر اساس اهداف کلان صنعت هسته‌ای کشور با تلاش پژوهشگران در جریان است؛ عضویت در کنسرسیوم تحقیقات نوترون و راکتور تحقیقاتی PIK روسیه، تفاهم با دانشگاه تومسک روسیه به‌منظور ارتقای همکاری‌های علمی و پژوهشی و ایجاد شرایط عضویت در کنسرسیوم بین‌المللی MBIR از دیگر دستاورد‌های مهم ما در سال ۱۴۰۲ بوده است.
نقش موثر پژوهشگاه در توسعه راکتور‌های تحقیقاتی کشور
معاون سازمان انرژی اتمی ایران درباره سایر فعالیت‌های این معاونت توضیح داد: پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای، مرکز بهره بردار راکتور ۱۰ مگاواتی اصفهان است و مسوولیت راهبری اجرای پروژه و اخذ مجوز‌ها و نظارت بر حسن پیشرفت پروژه را برعهده دارد و ما این مساله را با جدیت دنبال می‌کنیم و در پژوهشگاه مدیریتی برای انجام این فعالیت‌ها، تاسیس کرده‌ایم.
وی تصریح کرد: مشابه اصفهان کار دو مورد راکتور تحقیقاتی کوچکتر از جنس آموزشی در استان فارس را نیز آغاز کرده‌ایم. همان‌طور که می‌دانید در آینده عمده راکتور‌های قدرت قرار است در سواحل خلیج‌فارس ساخته شود، بنابراین نیاز است تا استان معین برای پشتیبانی و خدمات‌رسانی و نیز تامین و تربیت نیروی انسانی مورد نیاز وجود داشته باشد که استان فارس را برای این منظور انتخاب کرده‌ایم و در دولت سیزدهم و با کمک استانداری فارس و دانشگاه شیراز ۱۰۰ هکتار زمین در جای مناسبی در اختیار پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای قرار گرفته و نسبت به احداث زیرساخت‌های مورد نیاز برای راکتور تحقیقاتی و توسعه آن به سایر حوزه‌های اقدام شده است.
فقهی توضیح داد: برنامه‌ریزی برای ایجاد قطب علمی، آموزشی و مرکز تخصصی تربیت نیروی انسانی مورد نیاز صنعت هسته‌ای کشور در منطقه جنوب، در مجتمع تحقیقات انرژی و فناوری استان فارس با تکیه بر آموزش به‌منظور تربیت نیروی انسانی مورد نیاز صنعت هسته‌ای کشور و ایجاد اشتغال پایدار برای دانشجویان دانشگاه‌های این استان، خدمات پژوهشی به شرکت‌های نوآور و دانش‌بنیان برای انجام تحقیقات و ایجاد بستر برای واحد‌های رشد و نوآوری ایجاد می‌شود.
وی ابزار امیدواری کرد: امیدوارم در سال ۱۴۰۳ سایت هسته‌ای استان فارس شروعی قدرتمند داشته باشد و در آینده بتواند کمک‌های فراوانی را به صنعت هسته‌ای ارایه کند.
اقدامات پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای در حوزه آموزش
معاون سازمان انرژی اتمی ایران با اشاره به اقدامات انجام شده در حوزه آموزش اظهار کرد: در سال ۱۴۰۲ اقدامات خوبی در زمینه تقویت بخش آموزش پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای انجام شد که می‌توان به ایجاد «شبکه ملی تامین و آموزش نیرو‌های متخصص صنعت هسته‌ای ایران» به‌منظور اجرای ابلاغیه معاون محترم رییس‌جمهور و رییس سازمان و با هدف تامین، آموزش، تایید صلاحیت و ارتقای دانش و مهارت نیروی انسانی مورد نیاز صنعت هسته‌ای کشور در مشاغل فنی و تخصصی اشاره کرد. پژوهشگاه خود را موظف می‌داند که در زمینه اجرای موفق این ابلاغیه با کمک تمامی واحد‌های سازمان انرژی اتمی ایران، گام‌های اساسی بردارد. در این مسیر با کمک سایر شرکت‌های فعال در صنعت هسته‌ای موفق شدیم هسته اصلی راه‌اندازی این شبکه آموزش را شکل دهیم و مرکز بین‌المللی آموزش هسته‌ای نیز در این راستا تشکیل شده است که از طریق توافق‌های دوجانبه و یا با کمک آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ما قادر به آموزش متخصصان سایر کشور‌ها به‌ویژه کشور‌های همسایه خواهیم بود.
رئیس پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای تاکید کرد: کارگروه‌های تخصصی و مشترک با وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و نیز آموزش و پرورش را تشکیل دادیم و باعث شد تا در حوزه ترویج بتوانیم از مقطع دبستان تا دانشگاه فعالیت‌های خود را گسترش دهیم. این اقدام در تمامی کشور‌های دارای فناوری هسته‌ای، انجام می‌شود و کار ارزشمندی به‌شمار می‌آید، زیرا موجب آموزش بهترین‌ها برای کار در صنعت هسته‌ای می‌شود.
وی افزود: انجام امور مربوط به اعطای بورس تحصیلی به ۱۰۰ نفر از دانشجویان نخبه و استعداد‌های برتر در آزمون سراسری کارشناسی سال ۱۴۰۲ و انجام اقدامات لازم برای اعطای بورس در ۹ رشته مختلف در آزمون کارشناسی‌ارشد سال ۱۴۰۳؛ انعقاد سه تفاهم‌نامه مربوط به بورس صنعت و مشاغل «شهید محمد علی رجایی» به‌منظور تامین و تربیت نیروی انسانی ماهر و کارآمد در مقاطع مختلف تحصیلی، بورس بنگاه‌های اقتصادی «شهید حسن طهرانی‌مقدم» با هدف استفاده از دانشجویان نخبه و برتر در رفع نیاز‌های فناورانه صنعت هسته‌ای و فرصت تحقیقاتی کوتاه مدت داخل یا خارج از کشور «بورس شهید سیدحسین علم‌الهدی» با هدف گسترش تعاملات بین‌المللی و استفاده از ظرفیت‌ها و زیرساخت‌های دانشگاه‌ها و موسسات برتر خارجی برای تحقق اهداف سند راهبردی صنعت هسته‌ای در افق ۱۴۲۰ با سازمان امور دانشجویان وزارت علوم تحقیقات و فناوری و حمایت از پایان نامه‌های دانشجویی در مقاطع مختلف از سایر اقدامات صورت گرفته و برنامه‌ریزی‌شده در این حوزه است.
فقهی در ادامه با اشاره به سایر اقدامات انجام و برنامه‌ریزی شده در حوزه آموزش پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای گفت: برگزاری بیش از ۱۷ هزار نفر- ساعت آموزش تخصصی در سال ۱۴۰۲ در قالب مدرسه فصلی، کارگاه، دوره آموزش تخصصی و فلوشیپ که بیش از یک سوم آن با همکاری دانشگاه‌ها و واحد‌های مختلف صنعت هسته‌ای بوده است؛ برگزاری فلوشیپ بین‌المللی یک ماهه در حوزه رادیودارو‌ها با همکاری آژانس‌بین‌المللی انرژی اتمی برای کارشناسان کشور سوریه؛ برگزاری دومین دوره جشنواره «من فناوری هسته‌ای هستم» در سطح کشور؛ انعقاد تفاهم‌نامه همکاری با وزارت آموزش و پرورش در تیر ۱۴۰۲ و تشکیل کارگروه مشترک با وزارت آموزش و پرورش از جمله اقدامات انجام شده در این حوزه است.
اقدامات پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای در عرصه بین‌المللی
وی درباره اقدامات پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای در عرصه بین‌المللی اظهار کرد: در سالی که گذشت یازده تفاهم‌نامه ملی و بین‌المللی به امضا رسیده که ۲ تفاهم‌نامه بین‌المللی است که سعی می‌کنیم در سال ۱۴۰۳ این موارد را گسترش دهیم، زیرا درصددیم به دنیا نشان دهیم که چیزی برای پنهان کردن در سازمان انرژی اتمی ایران نداریم و حاضریم روابط بین‌المللی خود را گسترش دهیم و همچنین قادر به ارایه تجربیات خود در توسعه کاربرد‌های فناوری هسته‌ای به سایر کشور‌ها هستیم البته در سال ۱۴۰۲ به برخی از متخصصان سایر کشور‌ها در حوزه هسته‌ای آموزش‌هایی ارایه دادیم.
چاپ ۴۶۳ مقاله توسط پژوهشگران هسته‌ای ایران
رئیس پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای عنوان کرد: وظیفه اصلی پژوهشگاه رفع نیاز‌های پژوهشی صنعت هسته‌ای است و جزو پژوهشگاه‌های نوع یک و دو دانشگاهی یا بنیادی به‌شمار نمی‌آییم، اما با این وجود متخصصان ما توانسته‌اند مقالات علمی فاخری را بنویسند و به چاپ برسانند که اقدام بسیار قابل توجهی محسوب می‌شود. در ۲ سال گذشته ۴۶۳ مقاله توسط پژوهشگران در زمینه کاربرد صنعت هسته‌ای در زندگی مردم، کشاورزی، پزشکی و صنعت چاپ و منجر به ارتقای سطح رتبه پژوهشگاه در تولید علم شده است.
فقهی گفت: هفت طرح مهم در زمینه طرح‌های فناورانه را در دستور کار قرار داده‌ایم و پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای با همکاری مراکز نوآوری و فناوری در نظر دارد تا برخی از دانش‌هایی که سرریز دانش هسته‌ای محسوب می‌شوند را در بخش خصوصی تجاری کند.
وی در ادامه با اشاره به شرکت در کنفرانس عمومی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادامه داد: برای شرکت‌کنندگان در این کنفرانس بسیار عجیب بود و باور نمی‌کردند که ایران تا این حد در حوزه‌های مختلف فناوری هسته‌ای و به‌ویژه کاربرد‌های آن در پزشکی، صنعت و کشاورزی ورود کرده باشد؛ این رویداد تاثیر مثبتی را در اذهان متخصصان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی داشت.
رئیس پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای با اشاره به شرکت پژوهشگران ایرانی در نمایشگاه «اتم اکسپو» توضیح داد: حضور در این نمایشگاه تجربه بسیار خوبی بود و در نظرداریم در سال ۱۴۰۳ نیز این روال را با قدرت بیشتر و کیفیت بالاتری دنبال کنیم، زیرا فکر می‌کنیم این مساله تاثیر بسیار خوبی در زمینه مقابله با پروژه «ایران هراسی» که دشمنان ما راه‌انداخته‌اند، خواهد شد.
اولویت‌های پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای در سال ۱۴۰۳
معاون سازمان انرژی اتمی ایران با اشاره به برنامه‌های اولویت‌دار پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای در سال‌جاری گفت: به نتیجه رساندن پروژه‌ها، تعمیق و توسعه روابط با مجموعه‌های درون و برون صنعت و توسعه برنامه‌های آموزشی در زمینه تامین نیروی انسانی کارآمد، جزو برنامه‌های اولویت‌دار این معاونت است که گام‌های اساسی برای ایجاد مرکز تخصصی آموزش و تربیت نیروی انسانی در منطقه هسته‌ای استان فارس برداشته شده است.
نقش اقدامات تبیینی در جایگاه فناوری هسته‌ای در عرصه داخلی و خارجی
فقهی در پاسخ به این پرسش که با توجه به اقدامات تبیینی صورت گرفته در سال ۱۴۰۲ و نیز سیاست «در‌های باز، نوآوری باز» جایگاه فناوری هسته‌ای را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا این صنعت و فناوری توانسته است به جایگاه واقعی خود در جامعه دست یابد؛ اظهار کرد: فکر می‌کنم لازم است جایگاه فناوری هسته‌ای با فعالیت‌های مستمر و مداوم بیش از پیش در جامعه نهادینه شود؛ البته هنوز به آن کیفیت شایسته مردم ایران و متناسب با تلاش‌های انجام شده در سازمان انرژی اتمی، دست نیافته‌ایم و باید با تلاش بیشتر جایگاه واقعی فناوری هسته‌ای در جامعه را تبیین کنیم.
وی افزود: یکی از کار‌های مهمی که باید به آن توجه ویژه‌ای شود؛ سیاست «در‌های باز، نوآوری باز» است و بیشتر کشور‌های دنیا از این مرحله عبور کرده‌اند.
فقهی تاکید کرد: دستیابی به جایگاه واقعی صنعت هسته‌ای در عرصه داخلی و خارجی مستلزم اقدامات پیوسته، اصلاحات و ارتقا‌های لازم است که نه تنها پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای بلکه همه مجموعه صنعت و سایر موسسات مرتبط باید در زمینه دستیابی به این مهم اقدام کنند. این مساله هدفی است که طی چندین سال یا حتی چند دهه قابل دستیابی خواهد بود.
معاون سازمان انرژی اتمی ایران درباره تغییر دیدگاه عمومی در اثر افزایش بازدید‌ها از سازمان انرژی اتمی و صنعت هسته‌ای اظهار کرد: سازمان انرژی اتمی ایران از گذشته و همواره برای مردم یک سازمان فاخر و سطح بالا محسوب می‌شده و به‌واسطه دشمنی‌ها با جمهوری اسلامی ایران، مجبور بودیم تا از این سرمایه‌ها حفاظت کنیم بنابراین تا حدودی شاهد محدودیت‌های مهمی در مورد سرمایه‌های انسانی، جذب آنان و انتشار اطلاعات و … بودیم. این مساله باعث شد تا بتدریج ارتباط مردم با سازمان از وضعیت معمول خارج شود و سازمان انرژی اتمی ایران را به عنوان یک مجموعه بسیار محرمانه تلقی کنند. این روند در بین افراد جامعه اثر مطلوبی نداشت، اما از سوی دیگر مجبور به اعمال این رویکرد بودیم تا بتوانیم از زیرساخت‌ها، امکانات، اماکن و از همه مهم‌تر اسناد و کارکنان حفاظت کنیم. خوشبختانه در دو سال گذشته و اجرای سیاست «در‌های باز، نوآوری باز» باعث شد تا جایگاه کسانی که برای صنعت هسته‌ای کشور فعالیت می‌کنند در بین مردم بهتر شناخته شود.
رئیس پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای در پایان تاکید کرد: ما باید این مساله را که کار کردن در سازمان انرژی اتمی ایران و صنعت هسته‌ای افتخار محسوب می‌شود را بیش از پیش تقویت کنیم؛ پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای بیش از سایر مجموعه‌ها می‌تواند در این زمینه نقش‌آفرینی کند تا جایگاه این صنعت و دانش را در بین نسل جوان و رهبران توسعه کشور در آینده، معرفی و نهادینه کند.
