درسال‌های اخیر فضای مجازی نقش پررنگی درشکل‌گیری، تقویت ودگرگونی هویت افراد جامعه داشته است. ظهور شبکه‌های اجتماعی به‌عنوان قوی‌ترین رسانه بر‌خط، باعث از بین رفتن محدودیت‌های زمانی ومکانی وهمچنین تغییردرشیوه زندگی افرادجامعه شده است.
ازطرفی این امکان را به افراد می‌دهد تا عقاید، ارزش‌ها و نظرات خود را آزادانه به دیگران منتقل کنند. فضای مجازی نسل جدیدی از فضای روابط اجتماعی هستند و با این‌که عمرخیلی زیادی ندارند، توانسته‌اند به‌خوبی در زندگی مردم جا باز کنند. هویت فرهنگی حول محور‌هایی همچون مرز جغرافیایی (سرزمین)، دین و مذهب، باور‌ها و سنت‌های فرهنگی و زبان مشترک تعریف می‌شود، اما این فضای مجازی چه تأثیراتی بر هویت فرهنگی افراد و بیشتر از همه جامعه می‌گذارد؟
مردم بسیاری در سنین مختلف و از گروه‌های اجتماعی متفاوت در فضای مجازی گرد‌هم آمده‌اند و ازفاصله‌های بسیار دور در دنیای واقعی، از این طریق با هم ارتباط برقرار می‌کنند. از سویی دیگر امروزه گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات به‌گونه‌ای است که در هر کجای زندگی انسان، جلوه‌های حضور فناوری اطلاعات و ارتباطات به چشم می‌خورد. گسترش فزاینده فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی در سال‌های اخیر، زندگی انسان‌ها را درابعاد مختلفی تحت تاثیر قرارداده است. فضای مجازی علاوه بر منافع و رفاهی که برای انسان‌ها ایجاد کرده، همواره شامل آسیب‌هایی نیز بوده است. استفاده نادرست از این تکنولوژی، اخلاق، روان انسان‌ها، فرهنگ و رفتار‌های اجتماعی آنها را مورد آسیب قرار می‌دهد. امروزه خانواده ایرانی در سبد فرهنگی خود در مواجهه با فضای مجازی و رسانه‌های مدرن و… است که هر‌کدام به‌نوبه خود بخشی از فرآیند تاثیرگذاری در خانواده را هدف گرفته اند.
فضای مجازی و شتاب فرهنگی
فضای مجازی عمده جنبه‌های حیات فردی و اجتماعی انسان‌ها در اقصی نقاط جهان را تغییر داده و نظم تازه‌ای بر جهان حاکم کرده است که با نظم قبلی تفاوت‌های قابل‌توجهی دارد. هرچند این نظم جدید تهدیداتی را هم برای بشریت در پی داشته و خواهد داشت؛ تهدیدی که بیشتر از همه متوجه فرهنگ و هویت کشور است. دکتر غلامرضا علیزاده، جامعه‌شناس با اشاره به پویایی فرهنگ می‌گوید: «فرهنگ هم مانند سایر پدیده‌های اجتماعی طی قرون و اعصار دچار تحول می‌شود، اما نسبت به سایر پدیده‌ها کندتر است. فضای مجازی یا شبکه‌های اجتماعی منجر به این می‌شوند که این نوع تحولات در فرهنگ، سرعت و شتاب بیشتری بگیرد وگرنه ما فرهنگ ایستا نداریم و طبیعتا فرهنگ پویایی خود را دارد.»
وی همچنین می‌افزاید: «فرهنگ متناسب با نیاز‌های بشری در طول تاریخ به‌وجود می‌آید. کارکرد اجتماعی مشخصی دارد و می‌تواند به بسیاری از مشکلات ما پاسخ دهد، ماندگاری پیدا می‌کند و در این ماندگاری در عین حال که جامعه متحول می‌شود، فرهنگ هم سعی می‌کند خودش را حرکت دهد. اگر پا به پای این تحولات قدم برندارد، به اصطلاح می‌گوییم که جامعه دچار تأخر یا پس‌افتادگی فرهنگی می‌شود.»
از آنجا که انتقال و جریان فرهنگ از طریق ارتباطات صورت می‌گیرد، حوزه فرهنگ که نظام‌هایی از عقاید و رفتار‌ها را شامل می‌شود، با ظهور تکنولوژی جدید دستخوش دگرگونی‌های بنیادین می‌شود. علیزاده نیز معتقد است که فضای اینترنتی و شبکه‌های اجتماعی باعث شده که گردش اطلاعات و آگاهی‌ها به سرعت جا‌به‌جا شود، اثر این جا‌به‌جایی منجر به شتاب بیشتر در تحولات فرهنگی می‌شود.
هجمه به فرهنگ اصیل ایرانی
شبکه‌های اجتماعی با قابلیت‌هایی که در اختیار کاربران خود قرار می‌دهد، جزو یکی از اولویت‌های کاربران اینترنت شده است. از آن طرف حجاب یکی از مؤلفه‌های فرهنگ ایرانی که مورد توجه مردم به‌خصوص زنان قرار دارد، در این فضای مجازی بسیار مورد هجمه قرار گرفته است. «هر پدیده‌ای در ابتدا به صورت مد اجتماعی و پس از آن به صورت شیدایی و جنون اجتماعی خود را نشان می‌دهد. پاره‌ای از این حرکت‌ها وارد هویت فرهنگی نمی‌شود بلکه زودگذر است ولی آنهایی که کارکرد‌های اساسی‌تری دارد و می‌تواند به نیاز‌های بیشتری پاسخ بدهد، به مرور وارد منظومه فرهنگی می‌شود و در ساخت فرهنگ مورد استفاده قرار می‌گیرد.» این را غلامرضا علیزاده، جامعه‌شناس می‌گوید و بر این باوراست که اصولا فرهنگ دیرپا و جان‌سخت است و اگر بخواهیم در عناصر فرهنگی تأثیر بگذاریم باید ۱۱لایه اجتماعی راجراحی کرده تا بتوانیم به آن عناصر دست یافته و در آن تغییراتی ایجاد کنیم.
حجاب نماد هویت و فرهنگ اصیل ایرانی است. یک ایرانی اصیل نمی‌تواند از فرهنگ دینی و ملی خود فاصله بگیرد چرا که برهنگی یکی از برنامه‌های غرب برای استعمار زنان است. در جامعه ما هم یکی از مهم‌ترین چالش‌های فرارو، تضاد‌های فرهنگی جامعه با همین برنامه‌هاست. بدیهی است با سرعت گرفتن رشد تکنولوژی‌های ارتباطی و ورود این فناوری‌ها به کشور و در عوض نبود برنامه ریزی، این تضاد‌ها به شکل برجسته تری نمایان می‌شود و آسیب بیشتری را متوجه جامعه می‌کند. البته این جامعه‌شناس می‌گوید که پدیده‌های زودگذری که در اثر تحولات به صورت مد اجتماعی بروز پیدا می‌کند، بخش بزرگی از آن زودگذر و همچون مد اجتماعی در حال گذر هستند؛ بنابراین علاقه به حجاب نه این‌که فقط سلیقه و انتخاب زنان جامعه امروز ایران باشد، بلکه ریشه در هویت ایرانی- اسلامی دارد؛ هویتی که پرچم استقلال زنان این مرز وبوم رابرافراشته است. امروزه پرچم استقلال هویتی و فرهنگی زنان در دست زنان ایرانی است؛ زنانی که با حفظ حجاب، استقلال هویتی و فرهنگی خودشان پیام جدیدی را به دنیا صادر می‌کنند.
منبع: روزنامه جام جم
