۱۶:۴۰ – ۲۲ آبان ۱۴۰۳
پوسیدگی دندان‌ها یکی از مشکلات بهداشتی شایع در جهان است که نه تنها به زیبایی و اعتماد به نفس افراد آسیب می‌زند، بلکه تأثیرات قابل‌توجهی بر سلامت عمومی و کیفیت زندگی انسان‌ها دارد.
طبق آمار‌های رسمی موجود، وضعیت پوسیدگی دندان‌ها در کشور در مقایسه با استاندارد‌های جهانی در سطحی متوسط قرار دارد؛ اما هنوز مسیر زیادی برای بهبود این شرایط باقی مانده است.
آمار‌های نگران‌کننده و جایگاه ایران در مقایسه با استاندارد جهانی
طبق آخرین پژوهش‌های مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با عنوان «خدمات بهداشتی و درمانی دهان و دندان در ایران؛ چالش‌ها و راهکارها»، که نتایج آن مربوط به سال ۱۳۹۵ است؛ وضعیت پوسیدگی دندان‌ها در گروه‌های سنی مختلف در ایران به تفکیک مشخص شده است. شاخص DMF نشان می‌دهد که چند دندان در یک فرد خراب شده، ترمیم شده یا از دست رفته است. در مورد کودکان ۶ ساله، به‌طور میانگین ۸۴.۵ درصد دندان خراب یا ترمیم‌شده دارند و در کودکان ۱۲ ساله این عدد کمی کمتر، یعنی ۸۴.۱ است. این آمار نشان‌دهنده وضعیت نسبی نامطلوب در سلامت دندان در میان کودکان ایرانی است که بیشتر به مشکلات پوسیدگی دندان در این گروه سنی اشاره دارد.
در سطح کلی‌تر، شاخص DMF برای دندان‌های ایرانی‌ها در سال ۱۳۹۵ برابر با ۱.۸۴ گزارش شده است که نشان‌دهنده وضعیت متوسط در مقایسه با کشور‌های جهان است. این عدد نشان می‌دهد که گرچه وضعیت ایران در زمینه پوسیدگی دندان در حد متوسط جهانی قرار دارد؛ اما هنوز فاصله زیادی با ایده‌آل‌ها وجود دارد. بر اساس این شاخص، بسیاری از افراد دچار پوسیدگی دندان هستند و در عین حال، در برخی موارد ممکن است به دلیل هزینه‌های درمانی و عدم دسترسی به خدمات بهداشتی مناسب، از ترمیم و درمان آن ها خودداری کنند.
این وضعیت نه تنها به سطح کلی کشور مربوط می‌شود؛ بلکه در سطح استانی نیز تفاوت‌های چشم‌گیری وجود دارد. طبق این پژوهش، استان کردستان در هر دو رده سنی کودکان ۶ و ۱۲ سال بیشترین تعداد دندان‌های پوسیده، ازدست‌رفته و پُرشده را داشته است. این آمار نشان‌دهنده این است که در برخی مناطق کشور، به‌ویژه در استان‌های کمتر برخوردار، چالش‌های بهداشت دهان و دندان به‌طور خاص برجسته‌تر است و نیاز به توجه بیشتری دارد.
در این میان، یکی از مشکلات اصلی که به وضعیت پوسیدگی دندان‌ها دامن می‌زند، پایین بودن میزان استفاده از خدمات دندانپزشکی پیشگیرانه است. طبق پیمایش ملی، تنها ۱۶.۶ درصد از کودکان ۶ ساله و ۱۱ درصد از کودکان ۱۲ ساله از خدمات دندانپزشکی پیشگیرانه استفاده می‌کنند. این در حالی است که پزشکان و متخصصان بهداشت دندان به‌طور مداوم تاکید دارند که «پیشگیری از پوسیدگی دندان‌ها بهترین راه برای جلوگیری از مشکلات دندانی است» و این موضوع اهمیت زیادی دارد.
چالش‌های اقتصادی و اجتماعی عامل اصلی در کاهش دسترسی به خدمات دندانپزشکی
یکی دیگر از عوامل مهمی که بر وضعیت سلامت دهان و دندان تأثیر می‌گذارد، مسائل اقتصادی است. مشکلات اقتصادی و فشار‌های تورمی باعث شده است که بسیاری از خانواده‌ها از خدمات دندانپزشکی چشم‌پوشی کنند. به گفته بهزاد فرخ‌زاد، رئیس هیأت‌مدیره جامعه دندانپزشکی ایران و عضو هیأت‌مدیره سازمان نظام پزشکی: «شرایط اقتصادی حتی بخش اعظمی از دهک‌های ۹ و ۱۰ جامعه را نیز تحت‌تأثیر منفی قرار داده که این امر در میزان مراجعه بیماران به مراکز دندانپزشکی قابل‌درک است».
وی همچنین اضافه می‌کند که «تورم بسیار بالای موجود، بی‌ارزش‌شدن پول ملی، کاهش تولید و عدم تناسب درآمد‌ها با هزینه‌های زندگی باعث حذف خدمات دندانپزشکی از سبد خانوار شده است». این شرایط منجر به افزایش مشکلات دندانی در کشور و کاهش مراجعه افراد به پزشکان متخصص شده است.
پیشگیری کلید حل مشکل پوسیدگی دندان‌ها
در کنار چالش‌های اقتصادی، یکی از مهم‌ترین راه‌حل‌ها برای بهبود وضعیت پوسیدگی دندان‌ها در ایران، تمرکز بیشتر بر روی «پیشگیری» است. طبق گزارش‌ها، کشور‌های اسکاندیناوی توانسته‌اند شاخص پوسیدگی دهان و دندان (DMF) را به صفر برسانند که یکی از دلایل این موفقیت، حمایت‌های گسترده دولت‌ها از خدمات دندانپزشکی و فرهنگ‌سازی برای پیشگیری از پوسیدگی است.
در این‌باره، علی تاجرنیا، دندانپزشک و رئیس سابق هیأت‌مدیره جامعه دندانپزشکی ایران می‌گوید: «کشور‌های اسکاندیناوی، شاخص پوسیدگی دهان و دندان (DMF) را به صفر رسانده‌اند. موضوعی که ما از آن خیلی دوریم. یکی از دلایل این اتفاق در این کشورها، حمایت دولت از خدمات دندانپزشکی و مهم‌تر از آن، تمرکز بر روی «فرهنگ‌سازی برای پیشگیری از پوسیدگی دندان‌ها» است؛ چراکه پیشگیری آسان‌تر و در دسترس‌تر از درمان است.»
تاجرنیا همچنین تاکید می‌کند که «تعداد دندان‌های پوسیده ایرانی‌ها در مقایسه با توقعی که از آن می‌رود، زیاد است و نیاز است که هم در مقوله پیشگیری و هم در موضوع درمان فکری کنیم».
این موضوع نشان می‌دهد که اگرچه درمان‌های دندانپزشکی در سطح کشور در حال گسترش هستند؛ اما پیشگیری از ابتدای کودکی و فرهنگ‌سازی در این زمینه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
با توجه به آمار‌های موجود، وضعیت پوسیدگی دندان‌ها در ایران هنوز نیازمند توجه ویژه است. در حالی که شاخص‌های ملی نشان‌دهنده شرایط نسبتاً متوسط هستند؛ باید به مواردی چون بهبود دسترسی به خدمات دندانپزشکی، توسعه فرهنگ پیشگیری و توجه بیشتر به مناطق محروم کشور پرداخته شود. دولت و نهاد‌های بهداشتی باید سیاست‌های مناسبی را برای گسترش خدمات دندانپزشکی پیشگیرانه و درمانی اتخاذ کنند تا بتوانند از میزان پوسیدگی دندان‌ها در کشور بکاهند و به بهبود سلامت عمومی جامعه کمک کنند.
